انواع گلدسته

مناره های منفرد و زوجی:

از  انواع مناره های به جای مانده از دوران قبل از اسلام با پلان های مربع چون منار  مدور ً فیروزآباد و منار نورآباد رو به رو هستیم لیکن بعد از اسلام مناره ها عموما ساخت شد. در بدو امر این مناره ها در نقشه مساجد مستقر نبودند. همچون برج های مجزائی فاقد محل معین د مجتمع مسجد عمل می کردند. بدین ترتیب که از قرن اول تا قرن پنجم منار به صورت منفرد و گاه وصل به بنا و گاه با فاصله از بنا ساخته می شد و یا احداث بنا یا مسجد در اطراف منار در دوره های بعد صورت می گرفت.

از نمونه اول یعنی منار منفرد می توان به منار خسرو گرد، منار سلجوقی سمنان، از نمونه یعنی منار متصل به بنا منار ارسلان جاذب و میل قاسم آباد در سیستام و بلوچستان اشاره کرد.

مناره های ایران را می توان به دو دسته منفرد و زوجی تقسیم کرد.

الف) مناره های منفرد:

این دسته از منـاره ها دارای بدنه ای بلــند و کشـیده می باشند که از نـظر تنوع و فرم به سه دسته تقسیم می شوند:1

-مناه های استوانه ای:

منارهای استوانه ای که به جز معدودی، اغلب دارای بدنه ای ساده و یا دارای تزیئنات اند کند مانند مناره مسجد جامع تفرش.

2-مناره های مخروطی:

این نوع مناره ها غالبا کشیده و به صورت مخروط ملایم و موزون می باشند. به عبارت دیگر سطح قاعده منار در پائین از مقطع فوقانی آن بزرگتر است.  این امر باعث ایستائی بیشتر منار می گردد. به عنوان مثال می توان از مناره های دامغان– سمنان– بسطام نام برد. قرن پنجم و ششم را می توان دوران شکوفائی معماری مناره ها دانست.

زیباترین نمونه های تکامل معماری مناره را در بعضی از مناره های زمان سلجوقیان می توان دید. این مناره ها دو یا سه طبقه اند. به عبارت دیگر این مناره ها دارای سه سطح شکل سازی است که هر کدام از دیگری باریکتر و کوتاهتر به روی هم قرار گرفته اند یا دارای دو یا سه مؤذنه و تاج می باشند.

3-مناره های منشوری:

در این نوع منار که معدودی از آن در ایران به چشم می خورد عبارتست از طرحی چند ضلعی که هر چه رو به بالا می رود از قطر قاعده آن کاسته می شود. منار بلند و زیبای مسجد جامع نائین از نمونه های بارز این نوع منار می باشد.

ب) مناره های زوجی:

در اواخر دوره سلجوقی منار به دلایلی ساختمانی جزئی از بنای مسجد گردید.  در این هنگام ساخت مناره ها از دو سوی ایوان اصلی یا طرفین سر در ورودی واقع شد با تعریض و توسعه ای که در ایوان های دوره های بعد صورت گرفت، مناره های زوجی نقش مناسبی برای مقابله با نیروهای رانشی که در اتاق ایوان ها پدید می آید ایفا کرد. بدین صورت که نیروهای رانشی گنبد و طاق ایوان بخصوص در طاق ایوان هائی دارای دهنه های وسیع و قوس دار، به دو نیروی عمودی و افقی تبدیل می شود.

نیروی عمودی با نیروی عکس العمل زمین توسط پایه های خنثی می گردد. برای کاستن نیروهای افقی از اجزای تظاهری مانند منار که ایجاد یک نیروی اضافی می کند استفاده می شود. در عین حال با توجه به اهمیت قرینه سازی در معماری ایران به زیبائی سر در نیز می افزاید. به جاست که از مناره های بارگاه حضرت رضا(ع) نام ببریم که وضع آن ها به هیچ یک از مناره های مساجد و مشاهد مشرفه شبیه نیست زیرا مناره های جفت معمولاً در دو طرف ایوان و در دو طرف گنبد ساخته شده اند.

چنانچه ایوان و گنبد در وسط آن ها قرار دارند ولی این دو گلدسته در طول شمالی گنبد قرار دارند ولی این دو گلدسته در طول شمالی گنبد قرار دارند و عرض صحن عتیق فاصله میان آن هاست.  بدین ترتیب که منارها درست در وسط ایوان های شمالی و جنوبی صحن قرار گرفته اند. و مسافران و زواری که از طرف جنوب شهر وارد شهر می شوند از دور گنبد را در میان دو گلدسته می بینند و این حاکی از دقت معماران آن زمان بوده است. ارتفاع مناره از کف صحن 40/50 متر وپیرامون خارجی ان 13 متر و نمای بیرون مذهب میباشد .